Natuurlijke Koudemiddelen: Alles wat je moet weten over de toekomst van koudemiddelen in Europa en Nederland

Het gebruik van koudemiddelen is een essentieel onderdeel van de koeltechniek, maar door hun impact op het milieu zijn traditionele F-gassen steeds vaker onderwerp van Europese en Nederlandse regelgevingen. In dit kader wordt de term "natuurlijke koudemiddelen" steeds vaker genoemd als een duurzamer alternatief. Maar wat houdt dit precies in? Wat zijn de risico's, gevaren en voordelen van natuurlijke koudemiddelen? Hoe zit het met de huidige wet- en regelgeving rondom het gebruik van F-gassen en natuurlijke koudemiddelen, en wat betekent dit voor de toekomst van de koeltechnische sector?

‍

Uitfasering van F-gassen

De F-gassenverordening, zoals bijgewerkt in 2024, is een belangrijke stap richting een duurzamere toekomst binnen Europa. Deze wetgeving is bedoeld om het gebruik van gefluoreerde broeikasgassen (F-gassen), die een hoge impact hebben op het broeikaseffect, verder te beperken. Voor bedrijven die werken met koel- en airconditioningsystemen, warmtepompen en andere toepassingen met F-gassen, is de verordening een signaal dat de tijd dringt om over te stappen op milieuvriendelijkere alternatieven. In deze blog duiken we in de details van de uitfasering van F-gassen, de nieuwe beperkingen in de verordening van 2024, en wat dit betekent voor de sector.

‍

Waarom Worden F-gassen Uitgefaseerd?

F-gassen, waaronder hydrofluorkoolwaterstoffen (HFK’s), worden veel gebruikt in koeltechniek, airconditioning en warmtepompen vanwege hun efficiënte warmteoverdrachtseigenschappen. Het probleem met deze gassen is echter hun hoge Global Warming Potential (GWP). Een hoge GWP betekent dat een gas een sterke bijdrage levert aan de opwarming van de aarde wanneer het vrijkomt in de atmosfeer. Daarom heeft de Europese Unie al enkele jaren als doel om het gebruik van F-gassen drastisch te verminderen en, waar mogelijk, volledig uit te faseren.

De F-gassenverordening van 2024 is een voortzetting van dit doel. In de verordening zijn quota, deadlines en verboden opgenomen die bedrijven dwingen om sneller over te schakelen op natuurlijke en minder schadelijke koudemiddelen.

‍

Belangrijkste Veranderingen in de F-gassenverordening van 2024

De verordening uit 2024 bouwt voort op eerdere maatregelen, maar introduceert striktere beperkingen en deadlines om het gebruik van F-gassen stapsgewijs af te bouwen. Hieronder zijn de belangrijkste elementen van de nieuwe verordening:

‍

Quota voor het gebruik van F-gassen‍

Net als voorgaande verordeningen legt de F-gassenverordening van 2024 quota op aan de invoer en het gebruik van F-gassen in de EU. Deze quota worden jaar na jaar aangescherpt, wat betekent dat de beschikbaarheid van F-gassen zoals HFK’s geleidelijk zal afnemen. Dit creëert motivatie voor bedrijven om alternatieven te zoeken en minder afhankelijk te worden van deze gassen.

‍

Verboden op bepaalde apparatuur met F-gassen

De verordening bevat nieuwe verboden op de verkoop van apparatuur die F-gassen met een hoog GWP-gehalte bevat. Dit geldt bijvoorbeeld voor bepaalde koel- en aircosystemen, warmtepompen en huishoudelijke apparaten. Zo is het gebruik van F-gassen in monoblock airconditioners van 12 kW of minder vanaf 2032 volledig verboden, en mogen split airco’s en warmtepompen na 2035 geen F-gassen meer bevatten.

‍

Striktere eisen voor lekdetectie en onderhoud

Voor systemen die nog steeds F-gassen bevatten, gelden strengere eisen voor lekdetectie en onderhoud om emissies te beperken. Regelmatige lekdetectie wordt verplicht voor systemen met een grote inhoud aan F-gassen, en bedrijven moeten hun onderhoudsadministratie nauwkeurig bijhouden om te kunnen aantonen dat ze voldoen aan de wettelijke eisen.

‍

Verplichte certificeringen voor F-gassen en alternatieven

Personen en bedrijven die werken met F-gassen, zoals monteurs en koeltechnici, moeten gecertificeerd zijn onder de BRL 100 en BRL 200-regelgeving. Daarnaast vereist de verordening nu ook certificering voor technici die werken met alternatieve koudemiddelen zoals natuurlijke koudemiddelen (bijv. CO2, ammoniak en propaan) om de veiligheid en duurzaamheid te waarborgen.

‍

Tijdsplan voor de Uitfasering van F-gassen

De F-gassenverordening van 2024 bevat een uitgebreid tijdschema waarin de reductie en uiteindelijke uitfasering van verschillende F-gassen worden vastgelegd. Hieronder geven we een overzicht van de belangrijkste data en stappen:

• ‍2024-2030: Verdere aanscherping van de quota voor de productie en invoer van F-gassen. In deze periode wordt het aanbod van HFK’s, vooral die met een hoge GWP, geleidelijk verminderd.‍
• 2032: Verbod op het gebruik van F-gassen in monoblock airconditioners van 12 kW of minder.‍
• 2035: Verbod op het gebruik van alle F-gassen in split airconditioningsystemen en warmtepompen.‍
• 2040-2050: Evaluatie van de resterende toepassingen van F-gassen met als doel volledige uitfasering tegen 2050. Tegen die tijd moet elk industrieel en commercieel systeem zijn overgeschakeld naar milieuvriendelijke alternatieven.

‍

Wat Betekent de Uitfasering van F-gassen voor Bedrijven?

Voor bedrijven in de koel- en klimaattechniek betekent de verordening dat de overstap naar alternatieve koudemiddelen niet langer vrijblijvend is. Hieronder volgen enkele belangrijke punten waarmee bedrijven rekening moeten houden:‍

‍

‍Tekorten en prijsstijgingen

Naarmate de quota strenger worden, kan het aanbod van F-gassen krapper worden, wat leidt tot hogere prijzen. Bedrijven die afhankelijk zijn van F-gassen moeten dus anticiperen op hogere kosten of mogelijke tekorten. Het vroegtijdig overwegen van alternatieven kan op lange termijn kosteneffectief zijn.

‍‍

Aanpassing van apparatuur en training van personeel

De uitfasering van F-gassen betekent dat bedrijven moeten investeren in nieuwe apparatuur die compatibel is met natuurlijke koudemiddelen. Daarnaast is training en certificering van personeel essentieel om veilig met deze koudemiddelen te kunnen werken, omdat sommige alternatieven zoals propaan en ammoniak specifieke veiligheidsrisico’s met zich meebrengen.

‍‍

Naleving en administratie

De F-gassenverordening verplicht bedrijven om hun koudemiddelgebruik nauwkeurig te documenteren, vooral bij onderhoud en lekdetectie. Door een goed administratiesysteem te hanteren, kunnen bedrijven voldoen aan de wettelijke vereisten en zijn ze voorbereid op mogelijke inspecties.

‍

Met de afbouw van F-gassen moeten bedrijven overstappen op alternatieve koudemiddelen die minder belastend zijn voor het milieu. Deze alternatieve koudemiddelen worden ook wel “natuurlijke koudemiddelen” genoemd, en komen steeds vaker aan bod bij het uitfaseren van F-gassen. Maar wat zijn natuurlijke koudemiddelen precies?

‍

Wat zijn Natuurlijke Koudemiddelen?

Natuurlijke koudemiddelen zijn stoffen die van nature voorkomen in de omgeving en worden gebruikt in koel- en airconditioningsystemen. In tegenstelling tot synthetische koudemiddelen, zoals F-gassen, zijn natuurlijke koudemiddelen minder schadelijk voor het milieu, aangezien ze een zeer laag of zelfs geen Global Warming Potential (GWP) hebben. De meest bekende natuurlijke koudemiddelen zijn:

• Ammoniak (NH3/R717): Ammoniak wordt veel gebruikt in industriële koelsystemen. Het heeft geen ozonafbrekend vermogen en een GWP van 0. Het is echter toxisch en licht ontvlambaar, wat het gebruik ervan beperkt tot goed geventileerde, gecontroleerde omgevingen.
• Kooldioxide (CO2/R744): CO2 heeft een GWP van 1 en wordt gezien als een milieuvriendelijk alternatief. Het heeft een lage giftigheid en is niet-ontvlambaar, maar het werkt onder zeer hoge druk, wat extra veiligheidsmaatregelen vereist.
• Propaan (R290) en andere koolwaterstoffen: Propaan en andere koolwaterstoffen hebben zeer lage GWP-waarden en geen ozonafbrekend vermogen. Ze worden steeds vaker gebruikt in commerciële en huishoudelijke koelsystemen. Een groot nadeel is hun hoge ontvlambaarheid, wat extra veiligheidsvoorschriften met zich meebrengt.

‍

Gevaren en Risico's van het Werken met Natuurlijke Koudemiddelen

Hoewel natuurlijke koudemiddelen aanzienlijke voordelen bieden voor het milieu, brengen ze ook enkele gevaren en risico's met zich mee. Het is belangrijk om deze risico’s goed te begrijpen en de juiste veiligheidsmaatregelen te nemen bij het werken met deze stoffen.

‍

Ontvlambaarheid

Een van de grootste risico’s bij natuurlijke koudemiddelen zoals propaan en andere koolwaterstoffen is hun ontvlambaarheid. Deze stoffen kunnen bij lekkage en in de aanwezigheid van een ontstekingsbron brandgevaar opleveren. Daarom zijn er strenge veiligheidsnormen opgesteld voor het gebruik en de opslag van deze stoffen. Technici moeten worden getraind in het omgaan met ontvlambare gassen en er moeten adequate ventilatiesystemen en lekdetectieapparatuur aanwezig zijn om het risico op brand te minimaliseren.

‍

Toxiciteit

Ammoniak is een voorbeeld van een natuurlijk koudemiddel dat toxisch is bij inademing. Hoewel het een laag GWP heeft en milieuvriendelijker is dan veel synthetische koudemiddelen, kan een lekkage van ammoniak schadelijk zijn voor de gezondheid. Daarom is het gebruik van ammoniak meestal beperkt tot industriële toepassingen, waar strenge veiligheidsnormen worden gehanteerd. Installateurs die met ammoniak werken, moeten beschikken over de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM’s) en uitgebreide kennis van veiligheidsprocedures.

‍

Hoge Druk

CO2 is een ander veelgebruikt natuurlijk koudemiddel, maar het werkt onder zeer hoge druk, wat de installatie en het onderhoud van CO2-systemen complexer maakt. Systemen die onder hoge druk werken vereisen robuuste apparatuur en leidingen die bestand zijn tegen deze omstandigheden. Daarnaast moeten technici goed getraind zijn om veilig te kunnen werken met hogedruksystemen, aangezien fouten ernstige gevolgen kunnen hebben.

‍

Milieuvoordelen versus Veiligheid

Hoewel natuurlijke koudemiddelen grote milieuvoordelen bieden doordat ze geen of zeer lage GWP-waarden hebben, moeten bedrijven die met deze stoffen werken een afweging maken tussen de voordelen voor het milieu en de extra veiligheidsrisico’s die ze met zich meebrengen. Het is van groot belang dat bedrijven investeren in adequate trainingen, beschermingsmiddelen en veiligheidsmaatregelen om de risico’s te minimaliseren.

‍

Huidige Regelgevingen op Europees en Nederlands Niveau

De regelgeving rondom koudemiddelen wordt grotendeels bepaald op Europees niveau, maar Nederland heeft ook zijn eigen specifieke regels en richtlijnen. Hier is een overzicht van de belangrijkste regelgevingen die van invloed zijn op het gebruik van natuurlijke koudemiddelen.

‍‍

Europese Regelgeving

In de Europese Unie zijn de F-gassen Verordeningen van kracht, die als doel hebben de uitstoot van gefluoreerde broeikasgassen te verminderen en bedrijven aan te moedigen om over te stappen op milieuvriendelijkere alternatieven zoals natuurlijke koudemiddelen. Deze verordeningen beperken het gebruik van synthetische koudemiddelen en stellen quota vast voor de invoer en het gebruik van F-gassen.

Daarnaast zijn er regels voor de kwalificatie van technici die met deze koudemiddelen werken. Technici moeten gecertificeerd zijn volgens de Europese normen om te mogen werken met bepaalde koelgassen. De verordening stimuleert ook het gebruik van koudemiddelen met een lage GWP, zoals CO2, ammoniak en propaan, door hogere eisen te stellen aan de toelating en het gebruik van synthetische koudemiddelen.

‍

Nederlandse Regelgeving

In Nederland zijn de Europese F-gassen Verordeningen opgenomen in nationale wetgeving. Daarnaast is er de BRL 100-certificering, die verplicht is voor bedrijven die werken met F-gassen. Deze certificering stelt eisen aan het veilig omgaan met koudemiddelen, zowel synthetische als natuurlijke, en richt zich op het waarborgen van de kwaliteit en milieubescherming.

Nederland stimuleert de overstap naar natuurlijke koudemiddelen door fiscale maatregelen en subsidies voor bedrijven die investeren in duurzame koeltechnologieën. Ook biedt de overheid trainingen en opleidingen aan om technici op te leiden in het veilig werken met natuurlijke koudemiddelen.

‍

Toekomstperspectief voor Natuurlijke Koudemiddelen

Het gebruik van natuurlijke koudemiddelen zal naar verwachting alleen maar toenemen in de komende jaren, vooral door de steeds strengere regelgeving rond het gebruik van F-gassen en de groeiende vraag naar milieuvriendelijke alternatieven. De Europese Unie heeft ambitieuze klimaatdoelen gesteld en werkt aan verdere vermindering van de uitstoot van broeikasgassen, wat betekent dat bedrijven meer zullen moeten investeren in natuurlijke koudemiddelen.

‍

1. Verwachte Toename in Vraag

Nu bedrijven onder druk worden gezet om hun impact op het milieu te verminderen, wordt verwacht dat de vraag naar natuurlijke koudemiddelen zal toenemen. Synthetische koudemiddelen zoals HFK's worden steeds meer beperkt door Europese regelgeving, wat bedrijven dwingt om over te stappen op alternatieven zoals CO2, propaan en ammoniak.

‍

2. Ontwikkeling van Nieuwe Technologieën

Er wordt veel geïnvesteerd in de ontwikkeling van nieuwe koeltechnologieën die gebruikmaken van natuurlijke koudemiddelen. Innovaties op het gebied van veiligheid, efficiëntie en energieverbruik zullen naar verwachting bijdragen aan een snellere acceptatie van natuurlijke koudemiddelen in commerciële en industriële toepassingen. Er wordt ook gewerkt aan het verminderen van de risico's die gepaard gaan met de ontvlambaarheid en toxiciteit van sommige natuurlijke koudemiddelen.

‍

3. Opleidingen en Certificering voor Technici

Technici die werken met natuurlijke koudemiddelen moeten specifieke trainingen volgen en gecertificeerd zijn om te voldoen aan de veiligheidsnormen. In Nederland bieden verschillende opleidingsinstituten, zoals STEK en ROVC, cursussen aan die gericht zijn op het veilig werken met natuurlijke koudemiddelen. Deze trainingen zijn essentieel om ervoor te zorgen dat technici goed zijn voorbereid op de uitdagingen en risico's van deze stoffen.

Daarnaast zijn er speciale certificeringen, zoals de BRL 200, die vereist zijn voor technici die werken met koudemiddelen, inclusief natuurlijke varianten. Deze certificeringen garanderen dat technici de kennis en vaardigheden hebben om veilig met deze stoffen te werken en de milieuvoorschriften te respecteren.

‍

Conclusie

Natuurlijke koudemiddelen bieden een milieuvriendelijker alternatief voor traditionele F-gassen en worden steeds belangrijker in de koeltechnische sector. Hoewel ze aanzienlijke voordelen hebben voor het milieu, brengen ze ook specifieke gevaren en risico's met zich mee, zoals ontvlambaarheid, toxiciteit en werken onder hoge druk. Voor installatiebedrijven en technici is het essentieel om op de hoogte te zijn van deze risico's en de juiste veiligheidsmaatregelen te treffen. De regelgeving, zowel op Europees als Nederlands niveau, stimuleert het gebruik van natuurlijke koudemiddelen door strenge beperkingen te leggen op het gebruik van synthetische koudemiddelen en bedrijven aan te moedigen om duurzamere alternatieven te implementeren.

De toekomst van natuurlijke koudemiddelen ziet er veelbelovend uit. Innovaties en technologische ontwikkelingen zullen naar verwachting de efficiëntie, veiligheid en toepasbaarheid van deze koudemiddelen verbeteren, waardoor ze in nog meer toepassingen kunnen worden gebruikt. Voor technici en bedrijven is het volgen van de juiste opleidingen en het behalen van de benodigde certificeringen cruciaal om te kunnen werken met natuurlijke koudemiddelen, vooral omdat de wet- en regelgeving continu verandert.

Het investeren in de juiste opleidingen en certificeringen zorgt ervoor dat bedrijven en hun medewerkers niet alleen compliant zijn, maar ook een stap voorlopen op de eisen van de toekomst. Daarnaast dragen ze op een verantwoorde manier bij aan de verduurzaming van de sector en de bescherming van het milieu. Kortom, hoewel er risico’s zijn verbonden aan het gebruik van natuurlijke koudemiddelen, biedt het werken met deze stoffen ook enorme kansen om de koel- en klimaattechniek te verduurzamen. Door de juiste stappen te nemen op het gebied van veiligheid, training en naleving van de regelgeving, kunnen bedrijven profiteren van de voordelen van natuurlijke koudemiddelen en bijdragen aan een schonere toekomst.

‍